Skip to main content

COVID-19 VACCINE LEH THUNEPNAWI!!

 ‘Immunization’ i chih natna dal theihna ding a mihing ‘immune system’ (taksa adia galdoute) hihhatna ahi. Thu thak hilou in nidanglai, vaimin’ gauphat kum, pek in ana kizang khin daihta hi. Kum zabi 17 hunlai vel in China a Buddhist’ siampu te’n gul tuk (snake bite) leh sumphuk (smallpox) apan kivenna ding in gul’ gu (venom) dawn ana chiing ta ua, tu’n bel huchihial hinonlou in taksa suk-hatna ding in ‘vaccine’ kiningching tak muhtheih in omta a, i hampha mahmah uh hi.

Edward Jenner in 1796 a smallpox (sumphuk) natna apan pasal-naupang kum 13 mi kiventheihna, vaccine, ana bawlkhiat sak ziakin Tumlam gam ah vaccine theih hong hipanta hi. 1798 kum in vaccine masape’n hi ding in ‘smallpox vaccine’ bawlkhiat hi a, ‘mass immunisation’ zang a kum 200 phial mahmah sual ahihnung, 1979 in khovel pumpi ah sumphuk natna beita chia puan in omthei hi. Eilam ahleng vaccine kizatna sawtpi hita a, polio vaccine (a dawnthoh leng om), tetanus leh naupung i kapsak chiang a leng vaccine ngen mah ahi chih i theih a deihhuai.


Euro-2020 bang leng June 2021 a kimawl pan ahichiang ua hiai pandemic in hon hamhaih sak mahmah i chilou thei nonkei. Covid-19 hiipi ziak a kum nih phial bang i kikulh nung un, lauhthawngna toh gintak ding leng thei nonlou khop in hon pei lung-am a, khovel in siatlam manoh, hun tawpkuan ahi ta chia mangbang tak a hing tamkhop leng ki-om di’n a gintak huai hi. June 23 tan in hiai covid-19 ziakin mihing 3.9 million in honna sihsan ta ua, a si zah diktak bel hiai sang a aleh-thum val a tamzaw dia tuat ahilai.


Ahi a, khovel in hiipi (pandemic) a thuak khak patna hilou in, tua sanga huaisia leh lauhuai zaw ana thuak mualsuah tham ta hi. 1346-53 kikal a pneumonia hiipi (pandemic) in Europe leh Africa suahlam gambupte a nuai ekh ziakin mihing 75-200 million vel in sih loh a, mulkimhuai lua ahihman in ‘The Black Death’ chih in om hial hi. Hiai hiipi in Europe gambup a mihing 100 lak-ah 40 te hinna laksak zou ki chi hi. ‘Spanish flu pandemic’ chia minthang, influenza, natna in khovel anuai lai in mihing 17-100 million te’n a hinna uh ana khahsuah uh hi. Hiai ‘Spanish flu’ ahihleh kidoupi-I zohphet,1918 in kipan a kumnih sung bang daihzou hi. Huaikia hilou in, HIV/AIDS pandemic ziakin 35 million val in hinna ana chaan khin ua, a natna theihsiam ahihma thuak a thuak thoh ahimai.


Hiaite mai hilou in, khovel in kial leh hiipi tamkhop ana thuak mualsuah khinta hi. Ahi a, nidang a hiipi te tua Covid-19 sangin lauhuaizaw tuankei mahleh humahzaw in mihing hinna tampi petmah ana laksak hi. A ziak bang dang hilou in, nidang a te sangin i kiveng siam un i pilthei zaw ua, kikepna ding damdoi leh doctor te kichuptak a nei in, sorkar panlakna ziak mahmah a hiaitan a ki-om lel ahihdan theih a poimoh hi. Ei singtang khuak hilou in, mipil-misiam leh zilna sangtak neite ‘policy and program’ i zuih ziak ua ki hing ahihdan te manghilh louh ahoih hi.


Tu’n ah India sorkar kichuplouh ziak in covid-19 second wave i thuak lel ua, innsung kaan ngamlouh khop in i kikhum ua, ‘Bandh’ hinonlou in ‘Lockdown’ toh i hingkhom zaw ta uhi. Second wave kiam hiaihiai nonta ahi a, Lockdown te hong kihong non pahta ding ahi. Himahleh i pilvanlouh ziak in third wave i tuaktou theilai uhi. ‘Spanish flu’ ngei leng third wave tan hial in a nawk ahi a, mihing si ding om nonlou in, leh a om sunsun te huai natna apan ‘immune’ mai uh hi. Hiai ‘third wave’ pumpelh leh ngeinadan i sutzop non theihna ding omsun chu ‘covid-19 vaccine’ kikap chihlouh a muanhuai dang omlou hi.


Himahleh, covid-19 natna sanga a vaccine lauzaw kitam hi. Vaccine bolkhiat ahih apan in vaccine kikap ding lauhna ana ompah mah ahi a, thil lamdang lua hilou in khovel buaipih mahmah ahi. ‘A natna hia i lauh ding ahihke’h a vaccine’ side-effect?’, chih mihing te dotna ahi gige. Dotna dik leng ahi a, huaiziak in sorkar in mihing adia side-effect omlou leh bit ahi chih pomkipna aneih poimoh masa hi. A utlou te thagum a kap teitei chih omtheilou ahihman in a ut theihna ding ua sorkar panlakna poimoh mah ahi. 


Vaccine kikap poimoh leh lauhuailou ahi chih chetna ding in, vaccine khat peuh mihing zat dia lemsakpih (approve) ahih theihna di’n sorkar in vaccine etkhiatna nei masa gige hi. Vaccine mihing a test ahihma in ganhing (zusa zat tangpi ahi) ah test hiphot a (pre-clinical trial ki chi), huai in result lungtunhuai a piak leh mihing ah test hipan chauh hi (Clinical trial ki chi). ‘Clinical trials’ Phase masa ah mi damthei (test-subject) 10-15 te tung ah test neih masak hi a, a lohchin leh phase nihna sutzop hipan hi. Phase nihna ah mi damthei 20-80 te test hinon ua, hiaihun ah ‘side-effect omlou a dose bangzah nek/kikap theih’ chihte suikhiat in om hi. Huaizoh in mi za bangzahhiam te tung ah test neih hinon a, natna tuamtuam neite adia side-effect omte hihdik na a zat ahi tangpi. A tawpna ding in mihing 3000 lak vel te test hong hinon in, natna neisa leh natna neilou te leng te lvek uhi. Hiai test teng a result lungtunhuai ahihleh chauh mipi lak a zattheih ding a lemsakpih hipan ahi. Sorkar in lemsakpihna apiak ma in, sorkar toh kisai khalou ‘Doctor kipawlkhom’ te’n etkhiatna nei masa lai uh hi.


Vaccine i chih, eilam theihdan a, a utut bawl hilou in, a kibawl teng leng 100 lak-ah 10 khong lel mipi lak a zattheih ding a sorkar lemsakpihna piak hilel uh hi. Huaiziak in vaccine a ‘chips’ om ahi, chia i na lauh mok uh thil hitheilou ahi a, kuama’n ‘chips’ vaccine ah koih moklou ding ua, va koih hile uh a test na ah fail ding a, lemsakpihna mutheilou ding ahi. Sorkar in lemsakpihna apiak khitnung a paisan mai lou in, vaccine kizang te a hoih mah ahi chih chetna ding in ‘quaity control/check’ nei gige zomah hi.


Vaccine’ side effect neih ding lauhziak a kikap ngamlou bel omtheih tham hi. Huaite bel midang bangzahhiam te kikap khitchiang a hong kikap ding ahi ua, a poina om vak kei. Ahi a, mibuaihuai mahmah khenkhat, Pathianthu toh hiai vaccine mekbelh a, nambar 666 ahihkeh ‘chips’ kipatna hidia muangmoh polkhat ki ommok hi. Corona vaccine i kikap louhziak a Pathianthu awi hituanlou i hi, i mawlna leh phengphitna kilatna hilel ahi chih theihthak a hi.


Saptuam inleng covid-19 apan kivenna ding a i Biakinn te khak i hihhial leh Pathianthu paulam a kikap utlou te makaih in maban a ‘third wave’ i maituah louh teitei na ding in pan lathak leng bang achi dia. Huaibanah “Corona vaccine na kikap a tangtawn hinna na neihkei leh a phatuam kei ding a, Corona kikaplou himahleh tangtawn hinna na neihleh na lungmuang zaw ding” chihdan a thugen te i hahbawl louh uh hoihpen khamoh lou ding ahi. Thudik leh hoih himahleh, Corona vaccine kikaplouh Pathianthu’ awina a zang te adi’a paulam hoih ahihkhak ding lauhuai zaw hi. 


Kidoupi I zohphet a hiipi, Spanish flu, in khovel nasatak a anuai hun inleng gingtu te’n huntawp hita ding in ana gingta ua, eite’n leng corona ziak in huntawp naih mahmah ta di’n i lam-en bok hi. Himahleh Jesu hong pai hun ding thei kuamah i omlouh ziak un i hihtheih uh omsun bel hiai natna lauhuai apan kiven ding ahi phot. Nidang ate thuakdan a i gumthuak ua, mipil-misiam te thuhilhna i thulimsim kei uhleh i maban ding ‘third wave’ ahi a, hinna tampi mansuah lai ding ihi chih thei chiat ni.


Kum khat val vingveng bangmah sem theilou a om a, nnasep chih phetlouh tanau-laina te toh leng kimutuah theilou a khum chip a i omnung un, ei leh i mihinpih te khualna in ‘third wave’ pumpelh i sawm ding ua, thumang tak in ‘Covid-19 vaccine’ kikap chiat ni. Thukhel leh phengphit i thuah leh a tawpchia sorkar in utlou-salou a thagum zang in hon kap teitei khamoh kei ding. Eimah leh i mihinpih te khualna in thumang siausiau ni.  


Comments

Popular posts from this blog

BANG DEIH IHI UA??

44-Ukhrul AC MLA, Alfred Arthur in 13th session of 11th Manipur Legislative Assembly, August House ah state government in Hill areas leh Valley khentuam ahi chiin budget kibatlouhdan ana gen a, Hill areas adia budget kiluikhe-te leng ginatak a zat ahilouh banah, a tawtna ding lampi leng tawnlou ahi chin ana gen hi. Hill areas ading a poimoh mahmah dotna Minister of Tribal affairs and Hills kiangah bangzahhiam bawl ngal hi; “Cabinet meeting ah hiai budget (or spending) kibatlouhdan (Hill areas leh Valley) na question ngei hia?”, “Constitution dungzui in Hill areas a budget hi’n program and policy hitaleh, HAC apan recommendation na la ngei himhim hia?”, “HAC apan recommendation lak na sawm himhim hia?” chih te ana dong hi.  Pu Vungzagin Valte (Hills Minister) in siamtak in hichiin dawngkik hi “In the discussion, the budget is there but expenditure discussion I have not yet come across”. A dotna dawng kha hia chih bel kitheilou, himahleh Alfred in bel Hill Minister na hihziak in ca...

Blinded By Faith

Copernicus in 1543 a, leitung leh sol (planet) te nisa kimvel a kipei ahi uh (Heliocentrism) chia laibu a published ziak in Roman Catholic apan dalna nasatak tuak pah hi. Saptuam ngaihdan in bel, leitung pen alai a om in, nisa leh sol te leitung kimvel a kipei hizaw chih ahi, Bible a kigelh dan ahi chihziak in. Hiai ngaihdan hong piankhiatna ding a Bible chaang pansan taangpi te; Psalms 104:5 (NIV) “ He set the earth on its foundations; it can never be moved” , Ecclesiastes 1:5 (NIV) “The sun rises and the sun sets, and hurries back to where it rises”, Joshua 10:13 (NIV) “So the sun stood still, and the moon stopped…...The sun stopped in the middle of the sky and delayed going down about a full day”. Bible interpretation khelh leh literal tak a lak ahihziak in hiaibang ngaihdan pen absolute truth dan a ngaih hong hi a, adang ngaihdan te ngaihkhiat hinonlou in leh Bible kalhna bang a ngaih in ompah hi. Ahi a Bible interpretation kheng zek hileng, Psalm 104:5 in “Leitung ama omna ding a...